Popioly
Автор: Stefan Zeromski
Год издания:
Popioly (wyd. 1904), owoc studiow nad tekstami zrodlowymi przeprowadzonymi przez Zeromskiego podczas jego pracy w bibliotece rapperswilskiej, przedstawia panorame historyczna od schylku XVIII wieku do poczatkow wieku XIX, ukazujac zlozonosc tla, na ktorym ksztaltowala sie nowoczesna swiadomosc narodowa i nowe spoleczenstwo na ziemiach polskich w epoce napoleonskiej.Narracja powiesci pozwala przyjrzec sie rozmaitosci zjawisk kulturowych i obyczajowych, towarzyszac bohaterom reprezentujacym rozne klasy spoleczne: Rafalowi Olbromskiemu z drobnej szlachty sandomierskiej, zamozniejszemu znacznie Krzysztofowi Cedrze („galicyjskiemu hrabiemu”) oraz ksieciu Gintultowi, przedstawicielowi magnaterii. Epizodyczna kompozycja utworu przynosi kalejdoskopowa roznorodnosc obrazow. Polowanie, kulig, naznaczone rozga zycie szkolne, okrucienstwo patriarchalnych stosunkow rodzinnych, brutalna rzeczywistosc wsi panszczyznianej, idealy i rytualy lozy masonskiej, hulanki i lobuzerstwo towarzystwa z „Palacu pod Blacha”, bal w eleganckich salonach, wreszcie codziennosc zolnierska w dzialaniach armii Ksiestwa Warszawskiego i podczas kampanii hiszpanskiej 1808 roku. Rozbudowana refleksja filozoficzno-moralna oraz poglebiona psychologia postaci, nietypowa dla polskiej powiesci historycznej, uwydatnia niejednoznacznosc motywacji i decyzji oraz niejednokrotnie sprzecznosc miedzy moralnoscia a czynem (np. gdy heroizm i patriotyczna zarliwosc zolnierzy polskich zderzone zostaja z ich rola najezdzcow na San Domingo i w Hiszpanii).Popioly mialy byc pierwsza czescia trylogii, ktora jednak nie zostala ukonczona. Fragment drugiej z zamierzonych czesci stanowi Wszystko i nic, zas ostatnim ogniwem miala byc Wierna rzeka, w ktorej wystepuje syn Rafala Olbromskiego, Hubert, powstaniec 1863 roku. Schylek zycia Olbromskiego i Cedry zostal przedstawiony przez Zeromskiego w dramacie Turon.
